Günümüzün hastalıkları arasında yer alan diyabet hastalığı bulguları arasında ayaklarda minik yaraların olmasıdır. Özellikle diyabet hastalarının ayak bakımına oldukça umursaması gerekiyor. Bir çok hastalıkta bireylerin dikkat etmesi gereken ehemmiyetli noktaları bulunuyor. Diyabet hastalarının da ayaka bakımına özen göstermesi gerekiyor aksi taktirde ayaktaki yaralar yerini ciddi suallere vazgeçebilir. Diyabet hastalığı ve bulguları hakkında Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Sağlık Kurumu, Enfeksiyon Hastalıkları ve Muayenehane Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Dr. Öğr. Azası Şafak Özer Balın, diyabetik ayak yarası hakkında bilgiler paylaştı.

Diyabet Hastalığında Ayak Yaralarına Dikkat!
 
Beynelmilel Diyabet Federasyonu bilgilerine göre evrensel görülme sıklığı yüzde 9 olan diyabet, hakimiyet altında tutulmazsa erken yaşta vefata yol açan, yaşam niteliğini negatif güzergahta etkileyen ehemmiyetli bir millet sıhhati sorunu.Yapılan çalışmalarda 2040 senesinde dünya çapında 642 milyon insanın diyabet hastası olacağı öngörülüyor. Diyabet hastalarında görülen, ayak yaraları hem hasta hem de sağlık bakım sistemi için ciddi neticelere neden oluyor.
 
İnsülin beceriksizliği ya da insülin tesirindeki hatalar sebebiyle organizmanın karbonhidrat, yağ ve proteinlerden yeterince faydalanamadığı, kesintisiz tıbbi bakım gerektiren, hiperglisemi ile karakterize kronik metabolik bir hastalık olan diyabet, günümüz dünyasında en ehemmiyetli sağlık meselelerinden biri olarak kabul ediliyor. Diyabetik ayak yaraları gerek hasta gerekse sağlık bakım sistemi için ciddi neticelere neden olabiliyor.

Ayaktaki Yaralar Gelişiyor!

Diyabetik ayak yarası tehlikeyi, gelişmiş ülkelerde diyabeti olan her altı hastadan birindeyken, büyümekte olan ülkelerde bu oran çok daha fazladır. Bu yaralar asap uçları zararı, felç, veya iskemik orijinli başka bir deyişle kan akışında bölgesel bir eksilme veya kesilme suratından bedenin bir kısmının yeterince kan ve oksijen alamaması sebebiyle olabilir.

Ayrıca hiperglisemi başka bir deyişle bedende kan şekerinin yükselmesi, muhtelif yollarla enfeksiyona meyli artırmaktadır. İskemi, hakimiyetsiz hiperglisemi ve tekrarlayan travmalar neticesinde ortaya çıkan yüzeysel yaralar kısa zamanda derin meskenli çıban ve kemik cerahati dediğimiz osteomyeliteye kadar ilerler. Diyabetik hastalarda ayak ve bacak gibi bölgelerde ülser yatkınlığını artıran gidişatlar arasında bağışıklık sistemindeki bozukluklar, asap uçlarında zarar, dolaşım yetmezliği kan damarlarında, büyük ya da minik travmaların varlığı, diyabetin süresi, glikoz hakimiyetinin bozuk olması, ayağa tazyikin çoğalması, Charcot eklemi deformitesinin büyümesi, sigara kullanımı ya da hastanın fazla kilolu olması gibi etmenler sayılabilir.

Ayakta Çıkan Yaraların Farkında Olmayabilirsiniz!

Diyabeti hastalarında görülen periferik nöropati, sıklıkla sensorimotor nöropati biçimindedir. Simetrik, kronik ve merkezden uzak meskenli olup alt bacakta daha besbellidir; çorap biçiminde tutulum gösterir. Ayrıca yürüme biyomekaniğini değiştirdiğinden ayak tabanında görülen ten kalınlaşmasına neden olur ve tüm ayak tabanı tazyiki bir noktada yoğunlaşır.

Bu hastalarda ağrı duyusunun olmaması natürel korunmayı, başka bir deyişle lezyon üstüne basmamayı maniler. Bu vaziyet yara büyümesine yol açabilir. Ayrıca bu hastalarda minör travma, misalin pabucun uygun olmaması, yanıklar, kesiler, böcek sokması gibi nedenler basitçe kronik yara geliştirebilir. Ağrı duyusunun kaybı, hastanın doktora geç müracaat etmesine neden olarak tanıyı geciktirir.

Ayak Yarası Diyabetin Hakimiyet Altına Alınmasında Dayanakçı Oluyor!

Diyabetik ayak yarası, hastanın ayak bakımının sağlanması ve diyabetinin hakimiyet altına alınmasıyla çoğu kere önlenebiliyor. Çoğu defa da oluşan bir yarayı erkenden tespit eterek ve iyileştirerek ya da bir enfeksiyon varlığında erken ve uygun bir antibakteriyel rehabilitasyon yaklaşımında bulunarak, ciddi karmaşıklıkların ya da uzuv kayıpların önüne geçilebiliyor.

Diyabetik ayak yarası ve enfeksiyonlarının uygun tanı, aktif rehabilitasyon ve izlemlerinin yapılabilmesi ve afaki ampütasyonların önüne geçilmesi için multidisipliner bir yaklaşım gerekiyor. Diyabetik ayak yarası olan hastalar öncelikli olarak bir enfeksiyon hastalıkları uzmanı ve endokrinoloji uzmanına müracaat etmeli, lüzum halinde diyabetik ayak cerrahisi ile alakalı bir cerrahi dal plastik cerrahi, ortopedi, damar cerrahisi ve cildiye uzmanı fikri alınarak değerlendirilmelidir.

Rehabilitasyonu Aksatmayın!

Diyabetik ayak enfeksiyonu rehabilitasyonunda yara iyileşmesini sağlayabilmek ve bacağı kurtarmak için genel rehabilitasyon yaklaşımı acil ve dargın debridmanla ölü ve infekte dokuların uzaklaştırılmasını, erkenden uygun antibiyotik rehabilitasyonunun başlanmasını ve metabolik hakimiyetin sağlanmasını kapsıyor. Rehabilitasyonun emelinin enfeksiyonu durdurarak ilerleyici doku zararını ihtiyatlıdır. Antibiyotik rehabilitasyonunun tüm infekte yaralarda zorunlu olmaktadır. Antibiyotik rehabilitasyonu tüm infekte yaralarda zorunlu olsa da uygun yara bakımı ile beraber yapılmalıdır. Rehabilitasyona muayenehane tanı konulduktan sonra muhtemel olduğunca seri başlanmalı.

Böylece enfeksiyonla ilişkili hastalık oranı, sağlık kurumunda kalış süresi ve büyük ayak ampütasyonları eksilir. Rehabilitasyon süresi, yara tümüyle iyileşene kadar değil, hafif enfeksiyonlarda 7-10 gün, orta derece olanlarda 2-3 hafta, şiddetli enfeksiyonlarda 2-4 hafta arasında değişir. Akut kemik irininde rehabilitasyon süresi, en az iki haftası damar yolundan olmak üzere 4-6 hafta, kronik kemik irininde ise infekte kemik dokusu uzaklaştırılamadığı takdirde en az üç aylık bir rehabilitasyon süresi düşünülmelidir.

Günlük Ayak Bakımı Yapmaya Özen Gösterin!

Erken yara bakımı ve gerekirse antibakteriyel rehabilitasyon ile yaranın ilerlemesinin ve dolayısıyla ayak kesilmesinin önüne geçilebilir. Diyabete bağlı ampütasyon yapılmış hastada vefat tehlikeyi yüksek olup, 5 senelik vefat oranı yüzde 70 olarak tanımlanmıştır. Diyabetik ayak enfeksiyonundan korunmak içinse öncelikle iyi bir glisemik hakimiyet lüzumludur. Yüksek tehlikeli fertlerin ve ailelerin eğitimi, ayağın yükten ve baskıdan kurtarılması, ayağın damar yapısının değerlendirilmesi ve yerel yara iyileşmesi sağlanmalıdır.

Bu hastaların ayak bakımı kesinlikle günlük olarak ayakların yıkanıp parmak aralarının özellikle kurulanması ve ıslatıcı krem sürülmesi biçiminde yapılmalı, üryan ayakla yürünmemeli, uygun kundura ve çorap kullanılmalı, tırnaklar düzgün kesilmeli ve meseleli tırnaklar kesintisiz hakimiyet edilmelidir. Bunlara ek olarak nasır rehabilitasyonu dikkatle yapılmalı; kundura içleri günlük araştırılmalı, çoraplar günlük değişmeli ve ayak mantarı, kesi, sıyrık, yara gibi vaziyetlerde sağlık kuruluşuna zaman kaybetmeden müracaat etilmesi lüzumludur.