Beyni sıhhatli ve genç yakalayabilmenin muhtelif yolları vardır. Peki, bu mevzuda neler yapabiliriz? Okan Üniversitesi Sağlık Kurumu Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Nihal Işık, herkesin basitlikle uygulayabileceği ve sıhhatli bir gelecek için ehemmiyetli bilgiler verdi. Beyin sıhhati beden sıhhati ile beraber gider. Yaşamları süresince kumpaslı spor yapan insanların 70-80’li yaşlarda daha berrak bir beyne sahip oldukları öğrenilmektedir. Bu pozitif tesir nasıl olur? Akciğerler daha sıhhatlidir, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve felç gibi beyni negatif etkileyen hastalıklar daha az görülür. Uyku kumpasını sağlar, kendine güveni çoğaldırır. Ayrıca beyin hücrelerinin korunmasında tesirli olan “nörotrofin” isimli madde daha çok salgılanmaktadır.

NE KADAR EGZERSİZ?

Egzersiz ağır değil ama kumpaslı olmalı. Her gün yarım saat yürümek, imkân varsa konutta egzersiz yapmak, bahçe ile uğraşmak, yüzmek gibi. Zaman meseleyi varsa günlük etkinlikler içinde fiziksel etkinlik sağlanmalı. Misalin yürüme mesafelerinde araba kullanmamak, uzak yere park etmek, asansör yerine merdiven kullanmak…

 ZEKA EGZERSİZLERİ

Yaşlı bireylerde sıhhatli bir beynin en ehemmiyetli destekleyicilerinden birinin eğitim seviyeyi olduğu gösterilmiştir. Yaşam boyu beyni faal yakalamanın, zekâsal gerilemeyi eksilttiği gösterilmiştir. Bu cins etkinlikler sıhhatli beyin hücrelerinin gelişimini ve hücrelerin birbiriyle irtibatını çoğaldırarak, zarara karşı bir yedekleme sistemi geliştirmektedir.

NE CİNS EGZERSİZ?

Kumpaslı ve sık yapılabilecek, sıkmayacak ve yeni bilgileri bilmeyi kapsayan, devamlı aynı şeyleri yinelemeye katlanmayan etkinlikler olmalı. Misalin kitap okuma,bir mevzuyu tartışarak fikir yürütme, hafıza oyunları, kağıt oyunları, bulmaca, sudoku çözme gibi konutta yapılabilecek etkinlikler. İmkân varsa yeni bir dil veya müzik aleti çalmayı bilme, yeni hobiler edinme, farklı gruplara katılarak gezi ya da sohbet. Son çalışmalar, boş zamanı değerlendirme faaliyetleri içinde, zekâsal, vücutsal ve sosyal etkinliklerin beraber olmasının en tesirli yol olduğunu göstermektedir.

SIHHATLİ BESLENME

Meyve ve sebze, sıhhatli yağlardan balık, zeytinyağı, ceviz, badem gibi ve bütün hububattan zengin perhiz; damar yapısını sıhhatli ve pak tutarak beyni değişik zararlanmalardan gözetmektedir. Yapılan bir çalışmada Akdeniz usulü beslenmeye ağırlık verenlerin MR larında beyin dokusunun daha iyi korunduğu gösterilmiştir.

İYİ BİR GECE UYKUSU

Hafızaya atılan bilgilerin yerleşmesi ve bütünleşmesi için iyi bir gece uykusu koşuldur. Çalışmalar 6-8 saat arası gece uykusunun ideal olduğunu göstermiştir. Ama uyku niteliği de en az müddet kadar ehemmiyetlidir.

İYİ BİR UYKU İÇİN NELER YAPILMALI?

Muhakkak saatlerde uyuyup kalkmayı sağlamaya çalışmak, gün içinde olabildiğince yatmamak, uyumaya yakın egzersiz yapmamak,öğleden sonradan itibaren kafein kahve, çaygibi uyarıcılardan uzak durmak, olabildiğince uyku ilaçlarından uzak durmak.

SİGARA

Çalışmalar, sigara içenlerin suratları ve adları içmeyenler kadar iyi anımsamadığını göstermiştir. Sigara hafızayı mı etkiliyor yoksa, beyin sıhhatini negatif etkileyen akciğer hastalıkları, yüksek tansiyon, felç gibi hastalıklar sebebiyle mi öğrenilmiyor.

VİTAMİNLER

Uzun seneler, Vitamin C,E ve betakaroten gibi anti-oksidanlanların hür radikal ismi verilir ve sıhhatli hücrelere zarar veren bazı maddeleri yok ederler beynin sıhhatli kalmasına destekçi oldukları ve hafızayı kuvvetlendirdikleri düşünüldü. Son belirtiler ise paradokslu. Anti-oksidanların yaşa bağlı unutkanlığa pozitif tesirinin olabileceği ancak Alzheimer hastalığı üzerine tesirinin olmadığı düşünülmektedir. Bu sebeple şayet altta uyuyan başka bir hastalık ve ilaç kullanımı yoksa kanamaya yatkınlık ve karaciğer hastalığı gibi… bu vitaminlerin kullanımı düşünülebilir.

STRESİN TESİRİ

Bilim insanları uzun süreli stresin beyin üzerinde kalıcı tesirinin olduğunu ve işlev kaybı yaptığını buldular.İnsan beyninde bedenin strese nasıl cevap vereceğini tanımlayan bir bölüm vardır.Misalin bu bölüm beden için stresli bir gidişat tespit etirse, kortisol kortizon liderisalgılanarak beden “savaş ya da kaç”yanıtına hazır hale getirilir.Uzun süreli stres ve kortizol salınımı,fobi merkezi amygdala ile bilme- hafıza merkezi hipokampus arasında ki iletişimi klasik dışı çoğaldırarak, hafıza ve bilmeyi negatif tesirler,ayrıca,beynin ön bölümşöhrette prefrontal korteks – konsantrasyon, karar verme, suçlama, neden-netice ilişkisini kurabilme, sosyal tavırlardan mesul bölge küçülmeye neden olur.