Arıların çiçeklerden ürettiği natürel bir mucize olan Propolis, arıların kovanlarını pak yakalamak için kullandıkları madde olarak öğrenilmektedir. Antibakteriyel özelliğinden, kansere karşı koruma özelliğine kadar bir sürü tesiri olduğu söylenen propolisle alakalı merak edilen sualleri Okan Üniversitesi Sağlık Kurumu Dahiliye Uzmanı Doç. Dr. Irmak Sayın Alan cevaplıyor.

PROPOLİS NEDİR?

Propolis, genellikle ‘arı tutkalı’ olarak öğrenilir ve arı mahsullerinin üçüncü en ehemmiyetli bileşenidir. Temel olarak reçine, balmumu, uçucu yağlar, polen ve öbür organik bileşiklerden oluşmaktadır. Ayrıca propolis ekstraktlarında güçlü bir antioksidan olan resveratrol tespit edilmiştir. Propolis ayrıca pek çok vitamin B1, B2, B6, C ve E ve mineral magnezyum, kalsiyum, potasyum, sodyum, bakır, çinko, demir ve mahganez kapsamaktadır. İçeriğindeki bu etkin bileşenler sayesinde propolis; antiseptik, antienflamatuar, antioksidan, antibakteriyel, antimikotik, antifungal, antiülser, antikanser, ve immünomodülatör tesirleri ile tıbbın muhtelif alanlarında deneysel çalışmalarda rehabilitasyon emeliyle kullanılmaktadır.

PROPOLİSİN VERİMLERİ NELERDİR?

Gastrointestinal Problemler: Bazı muayenehane çalışmalar propolisin barsak asalaklarının gelişmesini ve barsak yüzeyine yapışmasını manilerken, bu asalakların organizmadan dağılmasını basitleştirdiğini göstermiştir. Ek olarak propolisin inflamasyon, asit yaradılışı ve Helicobacter pylori’ye karşı olan tesirleri sayesindemide ülseri rehabilitasyonunda kullanılabileceği ileri sürülmektedir.

Jinekolojik Problemler: Bayanlarda vulvovajinal enfeksiyonlarda yerel olarak uygulanan propolisin antibakteriyel ve antimikotik tesirleri ile besbelli muayenehane iyileşme sağlanırken ek olarak anestezik özellikleri sebebiyle de erken semptomatik gevşeme elde edilmiştir. Özellikle tekerrürlü vulvovajinal mantar enfeksiyonlarında eş zamanlı bir rehabilitasyondan dolayı antibiyotik alamayan hastalar için propolis seçenek bir alternatif olabilir. Genital herpes olaylarında propolis merhem uygulamasının lezyonların iyileşmesini süratlendirdiği gösterilmiştir.

Ağız Sıhhati: Çalışmalar, antibakteriyel özellikleri sayesinde propolis ekstresi kapsayan diş macunlarının bakteriyel plak gelişimini ve periodontite neden olan patojenleri eksilttiğini göstermiştir. Propolisin ağız gargarası olarak kullanılan solüsyonları cerrahi veya kemoterapi sonrası büyüyen ağız içi yaralarının iyileşmesini süratlendirmekte ve ağızda pamukçuk yaradılışını yasaklamaktadır. Propolis ayrıca diş fırçalarını dezenfekte etmek için de kullanılabilir. Propolis ekstreleri makûs ağız hijyenine bağlı olarak oluşan halitozu iyileştirmeye takviyeci olmaktadır.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları: Propolisin, soğuk algınlığı ve öbür üst solunum yolu enfeksiyonlarının zamanını eksiltmeye takviyeci olabileceğine dair bazı deliller vardır.

Onkolojik Rehabilitasyon: Yapılan çalışmalarda, propolisin kanser hücreleri üzerinde hakimiyetli hücre vefatını indükleyerek antitümör etkinliği sayesinde rehabilitasyon edici potansiyeli olduğu bildirilmiştir. Ur hücrelerine karşı seçici olarak toksik özellik gösterirken, klasik hücrelere karşı bu tesir ya çok azdır ya da hiç yoktur.

Dermatolojik Bakım: Propolis, dermatolojik mahsullerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Cilt bakım mahsullerindeki kullanımı, antiallerjik, antiinflamatuar, antimikrobiyal özellikleri ve kollajen birleşimini çoğaldırıcı tesirlerine katlanmaktadır. Propolisin yara iyileşmesinde ve iltihaplı sivilce vulgarisin rehabilitasyonunda tesirli olduğu gösterilmiştir. Diyabetik ayak ülserinde, yara iyileşmesi için propolisin seçenek bir rehabilitasyon olarak kullanıldığı çalışmalar vardır.

NASIL KULLANILMALI? KİMLER BU MAHSULÜ KULLANMAMALIDIR?

Propolis doğrudan cilde uygulanabileceği gibi, ağız bakım mahsullerinin bir bileşeni olarak veya sistemik hastalıklarda ağız yoluyla da kullanılabilir. Propolis, ağız yoluyla alındığında veya cilde önerilen biçimde uygulandığında tehlikesizdir. Ancak unutulmamalıdır ki arılara veya arı mahsullerine alerjisi olan bireylerde ciddi alerjik tepkinlere neden olabilir. Bu açıdan dikkatle kullanılmalıdır. Ayrıca gebelik ve emzirme yarıyılında, astım hastalarında, kanama bozukluğu olan bireylerde ve yakın yarıyılda cerrahi teşebbüs hikayesi var ise propolis kullanımından sakınılmalıdır. Uygun propolis dozu kullanıcının yaşı, sağlık vaziyeti ve eşlik eden öbür hastalıkları gibi muhtelif etmenlere bağlıdır. Şu an için propolis için uygun doz aralığını tanımlamak için yeterli bilimsel delil bulunmamaktadır. Bu tip nebatsal natürel mahsullerin her zaman tehlikesiz olmadığını ve kullanım dozlarının çok ehemmiyetli olduğu ustan çıkarılmamalıdır. Bu tip mahsuller kullanılmadan evvel kesinlikle bir sağlık profesyoneline danışılmalıdır.

REEL BİR PROPOLİSTEN BAHSETMEK OLASI MÜDÜR?

Çalışmalarda gösterilen hastalıklar üzerine pozitif tesirlerine karşın ne yazık ki etrafta bulunan pek çok ağaç ve çiçekten elde edilmesi, değişik mevsimlerde bir araya gelmesi, arıların genetiği, bir araya gelen propolisin değişik harekâtlardan geçirilmesi sebebiyle bir propolisten bahsetmek güçtür. Özellikle içeriğindeki moleküllerin ekstraksiyonu için değişik çözücülerin kullanılması propolisteki biyolojik olarak etkin ana bileşenlerin etkinliğini değiştirir.

Propolisin doğrudan rehabilitasyon emelli kullanımında en ehemmiyetli güçlükler propolis özlerinin standardize edilememesi, formülasyonunun kesin olarak belirlenememesi, en iyi uygulama usulünün hangisi olduğunun netleştirilememesi, hangi tıbbi vaziyette salt bir kullanım alanın olduğunun henüz netleşmemiş olması ve kısa süreli mi yoksa uzun süreli mi kullanılması gerektiğine dair henüz kesin bir bilgi olmamasıdır. Netice olarak propolisin medikal hastalıkların rehabilitasyonunda rutin olarak kullanıma girebilmesi için bu mevzuda daha fazla çalışmaya ve tecrübeye lüzum vardır.