Günümüzde bir çok şahsın sıklıkla mesele yaşadığı hastalıklardan biri de damar tıkanıklığıdır. Bedenin hemen hemen her bölgesinde görülebilen damar tıkanıklığı tehlikeli neticeler doğurabiliyor. Damar tıkanıklığı neden olur? Damar tıkanıklığı rehabilitasyonu var mı usulleri neler? İşte damar tıkanıklığına dair merak ettiğiniz tüm sualleri Fulya Sağlık Kurumu Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Cem Arıtürk,  elmaelma.com okurları için bir cevapladı.

DAMAR TIKANIKLIĞI NEDEN OLUR?

Periferik damar hastalığı PDH, damar sertliğine ateroskleroz bağlı olarak bedendeki atardamar sisteminde büyüyen yozlaşmadır. Bu yozlaşma sırasında damar duvarlarında kireç ve yağ katmanları birikimi ile evvel damarın iç boşluğu daralırken, sonra hastalığın ilerlemesi ile tamamen tıkanma alana geliyor. Bedenin her bölgesinde büyüyebilen bu hastalık, kalp ve beyine giden şah damarlarında görüldüğünde hayatı tehdit edebilecek meselelere yol açıyor. PDH, bu bölgeler dışında en sık bacak damarlarında görülüyor.

Bacaklara giden atardamarlarda ilerleyici olarak büyüyen kireç, yağ dolu plak yaradılışları ve bu bölgelerde alana gelen akım eksilmesine bağlı olarak ortaya çıkan muhtelif şikayetlerle izleyen bu hastalığa, hem şahsın hayat konforunu eksilteceği hem de ileride ciddi neticelere neden olabileceği için dikkat edilmesi gerekiyor.

Genelde ileri yaşlarda 50 yaş üstü ortaya çıkan bir hastalık olan bacak damar tıkanıklığının erkeklerde bayanlara oranla daha sık görülmektedir. Ailesel ve genetik etmenler ehemmiyetli rol oynamaktadır. Anne, baba ve kardeşlerde görülmesi en ehemmiyetli tehlike oluşturan sebeplerdendir. Bunun dışında bireyde bedenin rastgele bir yerinde damar tıkanıklığı gelişmiş ise bacaklarda damar tıkanıklığı büyüme olasılığı çoğalmış demektir. Bununla beraber sigara, hareketsizlik, kumpassız beslenme gibi yaşam alışkanlıkları ve hipertansiyon, hiperlipidemi, şeker hastalığı, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıklar bacaklarda damar tıkanıklığı görülme sıklığını çoğaldıran etkenlerdendir.

Bacak damarlarındaki daralmaların derecesine ve tıkanıklıkların mesken yerlerine göre farklı seviyelerde şikayetler ortaya çıkabileceğini söyleyen Dr. Cem Arıtürk, sıklıkla karşılaşılan şikayetleri şu biçimde sıralıyor:

Ağrı: Ağrı yol yürüme ile başlar ve dinlenme ile geçer.Daralmış bölgeye yeterli seviyede oksijenlenmiş kanın sevk edilememesi sebebi ile ortaya çıkan beslenme bozukluğuna bağlı olarak alakalı bölge adalelerinde oluşan kramp stili ağrılardır. Bacağın üst kısmındaki damarların meselelerinde ağrı tüm bacakta sezilirken, diz bölgesindeki bir damarın tıkanıklığında mesele diz altındaki bölgededir. Tıkanıklık, darlık ne kadar ileri seviyede ise ağrı o kadar az eforla ortaya çıkar ve o kadar geç geçer. Hastalığın ileri yarıyıllarında efor sarf etmeden, istirahat ağrıları görülebilir. Bacaklarda solukluk ve soğukluk en sık görülen öbür belirtilerdir. Bununla beraber kıllarda eksilme ve cilt farklılıkları bu hastalarda ileri yarıyıllarda karşılaşılabilecek şikayetlerdendir.

Yara: Bacağın ve ayakların beslenmesinin ileri seviyede bozulmasına bağlı olarak ya kendiliğinden yaralar açılabilir ya da travma, kesi gibi bir nedene bağlı olarak açılan bir yara iyileşemez.

Kangren: Beslenme bozukluğu olan uzuv kısmının hayatiyetini kaybetmesidir. Kangren gelişmiş kısmın amputasyonu kesilmesi çoğu zaman kaçınılmazdır.

Tetkikten sonra bazı belirtiler elde edilmişse görüntüleme usullerine müracaat etmek gerekmektedir. Atardamarlara müteveccih doppler ultrasonografi hastalığın vaziyeti ile alakalı kesin bir bilgi vermese de hastalığın vaziyeti, etkilenen damarlar ile alakalı takribî belirtiler elde edilmesine imkân tanır. Kesin tanı koymak ve rehabilitasyonu yönlendirmek için anjiografik tanı usullerini kullanmak gerekmektedir.

Manyetik titreşim MR veya bilgisayarlı tomografi BT anjiografilerde darlıkların yeri, derecesi nesnel olarak tanımlanabilir ve 3 ebatlı anatomik özellikler tespit etilebilir. Konvansiyonel anjiografi ile de operasyon sırasında hem tanı konabilir hem de rehabilitasyon gerektirir gidişatlarda balon, stent veya öbür operasyonların yapılması olasıdır.

DAMAR TIKANIKLIĞI REHABİLİTASYONU NASIL YAPILIR?

Bacak damar tıkanıklıklarında çok muhtelif rehabilitasyon usulü bulunmaktadır. Bunlar ilaç ve yürüme ile medikal takip, anjiografik rehabilitasyon usulleri ve cerrahi teşebbüsler olarak sayılabilir. Hastalığın evrelerine göre tesirleri de değişik olduğundan rehabilitasyonu da şahsa özel olarak değişiklikler göstermektedir. Bu surattan bacak damar tıkanıklığı bulunan şahıslarda rehabilitasyon hastanın şikayetlerine, uzvun hayatiyetine, şahsın sosyal temennilerine bakılarak tasarlanmalıdır. İstirahat ağrısı, ayakta bacakta kangren veya iyileşmeyen yara varlığında uzuv ve belki de yaşam kaybı riski olduğundan kanlanmayı çoğaldıracak teşebbüssel bir rehabilitasyon kesinlikle lüzumludur.

Ancak yol yürümekle gelen ağrı dışında şikayeti olmayan hastalarda rehabilitasyon usulü; hastanın yaşı, sosyal koşulları, yaşamının hastalıktan ne kadar etkilendiği gibi etmenler göz önünde bulundurularak kararlaştırılmalıdır. Misalin; 50 yaşında, faal, çalışmakta olan bir hastada 1 kilometre yürüme ile gelen ağrının rehabilitasyonunda cerrahi rehabilitasyon önerilebilirken, 80 yaşında, haftada 1-2 kere ev dışına çıkan ve 250 m yürüme ile ağrısı olan bir hastaya medikal rehabilitasyon ile takip olası olabilmektedir.