Her ebeveyn kesinlikle çocuğunda yüksek ateş ile karşılaşmış ve bunu ilk defa yaşadığında kısa süreli bir telaş yaşamıştır. Yaz kış görülebilen yüksek ateşin ailelerde büyük fobiye neden olmasının nedeni, reelinde çocuğun havale geçirmesi evhamıdır. Ancak unutulmamalıdır ki havale de tıpkı ateş gibi hastalık olarak değil bulgu olarak değerlendirilmelidir. Memorial Ankara Sağlık Kurumu Çocuk Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Yavuz Gürer, ateşli havale mevzusunda ehemmiyetli bilgiler verdi.

ATEŞLENME BEYİN GELİŞİMİNİN SÜRATLİ OLDUĞU YARIYILLARDA GÖRÜLÜR

 Febril konvulsiyon başka bir deyişle ateşli havale, ateşli hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkan nöbetlerdir. 3 ay ile altı yaş arasındaki çocuklarda, beden ısısının yükseldiği vaziyetlerde görülen nöbetler ateşli havale olarak belirlenir. Altı yaşına kadar, sağlıklı 100 çocuktan 2-4 tanesinde görülebileceği öğreniliyor. En sık görülme yaşı ise 12-18 ay arasıdır. Ateşli havalenin görüldüğü bu yaşlar beyin gelişiminin süratli olduğu bir yarıyıldır ve bu sebeple, büyümekte olan beyne özel nöbetler olarak kabul edilir.

ATEŞİN YÜKSELMESİNİN BİRDEN FAZLA NEDENLERİ VARDIR

Ateşe neden olan her türlü hastalık; grip, kulak irini, faranjit, tonsillit, idrar yolu enfeksiyonu, bronşit ve çocukluk çağında yapılan bazı aşılar ateşli havale sebebi olabilir. Nöbetler genellikle ateşin süratli yükseldiği yarıyıllarda ve hastalığın ilk günlerinde görülür. Ateşli havale genellikle beden ısısının 38 derecenin üzerine çıktığı zamanlarda olur, şuurun kaybolması, tepkisiz kalma, gözlerin yukarıya kayması, aniden soluğunu yakalama-morarma,kasılma, kol ve bacaklarda titreme biçiminde hareketlerin biri veya birkaçı eşlik eder. Genellikle nöbet 3 dakikadan evvel kendiliğinden durur, seyrek beş dakikadan daha uzun sürer. Ateşli havalenin beyne hasarı olmadığı, zekayı ve mektep galibiyetini negatif etkilemediği öğrenilmektedir.

HAVALE SIRASINDA YAPMANIZ GEREKEN 5 ŞEY 

Havale nöbetleri görüntü haysiyeti ile korkutucu olmakla beraber; ateşli havale genellikle kendiliğinden sonlanır, çok ender olarak uzun sürebilir. Nöbet sırasında ebeveynin sakin olması gerekmektedir. Aksi takdirde telaşla yapılacak hareketler düşme, çarpma gibi kazalara neden olacağından çocuğa hasar verebilir.

-Hastanın ağzında bir şey olmadığını öğreniyorsanız ve dilini de ısırmamışsa çenesiyle uğraşmayın. Dil geriye kaçar, soluk borusunu tıkar diye bir gidişat söz mevzusu değildir.
-Suratına gözüne bir şey özellikle kolonya dökmeyin. Gözlerini gözetemediği için gözde hasar oluşmasına neden olur.
-Ağzından hiçbir şey su veya ilaç verilmemelidir, çocuğun boğulmasına neden olabilir.
Kol ve bacaklarını hareket etmesin diye yakalanmamalıdır, kaz yırtıkları ve kemik kırılmalarına neden olabilir.
-Kendisine hasar vermeyecek biçimde yan yatırın, salyasının akmasına izin verin, ateşi olduğu için üzerdekileri inceltin.
Havale evhamı ile kesintisiz ateş düşürücü kullanmayın

Genellikle uzun süreli gözetici rehabilitasyona gerek yoktur. Nöbet geçirecek diye kumpaslı ateş düşürücü ilaç kullanmak doğru değildir ve kullandığınız ilaçların da yan tesiri olacağını unutmamak gerekir. Bazı vaziyetlerde doktorunuz ateşli nöbete karşı ilaç kullanmayı önerebilir. Bu, makattan bunalacak nöbet önleyici ve durdurucu bir ilaç olabilir.Ateşi 38.5 derecenin üzerine çıktığında, hasta yan yatırılır ve tüpteki ilaç makattan bunalarak nöbet geçirmesinin önüne geçilebilir. Nöbet geçirmekte olan hasta 3 dakikayı doldurduysa yeniden aynı ilacı sıkmak nöbetin durdurulmasında faydalı olacaktır.Bazı özel vaziyetlerde doktorunuz günlük ilaç kullanmayı da önerebilir.

YİNELEME İHTİMALİ YÜKSEKTİR

Ateşli nöbet geçirmiş olan bir çocuğun yine nöbet geçirme ihtimali yüksektir. Ancak usta yakalanmalıdır ki, hep aynı ateş seviyesinde ve her ateşlendiğinde nöbet olacak diye kural yoktur. Genellikle nöbet tekerrürü ilk nöbeti izleyen 1-2 sene içerisinde olur. Alttaki etmenler nöbet yenileme ihtimalini yükseltir.

-Çocuk ilk nöbetini 15 aylıktan evvel geçirmişse,

-Sık ateşli hastalık geçiriyorsa,

-İlk nöbette ateşi çok yüksek değilse,

-Ateş çok süratli yükselmişse,

-Anne veya babada ateşli nöbet ve sara hikayesi varsa anne babalar dikkatli olmalıdır.

-Anne veya babası ateşli havale geçirmiş veya kardeşlerinde de aynı hikaye bulunan çocukların nöbet geçirme olasılığı öteki çocuklara göre daha fazladır. Bu da genetik yatkınlığın ehemmiyetli rolünün olduğunu düşündürmektedir.

Ateşli havale saraya dönmez

Ateşli havale geçiren çocuk sara hastası değildir. Sara hastalığı, ateşsiz yarıyıllarda, her hangi bir zamanda ve bir uyaran olmadan ortaya çıkan, tekrarlayan nöbetlerdir. Bugünkü bilimsel bilgilere göre ateşli havale saraya dönmez. Bazı özel vaziyetlerde sara büyüme tehlikesinin, cemiyetteki sara görülme oranına göre azıcık yüksek olduğu söylenir.

Ateş en doğru nasıl ölçülür?

Çocukların beden ısıları 37.2 dereceye kadar olağan kabul edilir. Bunun üzerindeki ölçümlerde ateşli olduğunu düşünerek yakın takibi gerekir. Ancak en minik ateşlenme gidişatında kaygıya kapılmak da doğru değildir. Her anne ve babanın, bakıcının ateş ölçümü mevzusunda akıllı olması gerekir. Çocukların ateşi, dijital derece ile koltuk altından, makattan, ağızdan veya özel aygıtlarla alından ve kulaktan ölçülebilir. Bebeklerde koltuk altı ölçümü azıcık güçtür, makat ateşini ölçmek hem daha kolay hem de daha emindir. Bebek kucağa yatırılır, derecenin ucuna azıcık krem sürülerek, gümüş kısmı makattan zorlamadan yerleştirilir. Kulaktan ateş ölçümü hastanın kulağı yukarıya ve dışa çekildikten sonra aygıtın ucu kulak yoluna yerleştirilerek düğmesine basılmalıdır. Alından ateş ölçmek her zaman doğru neticeyi vermeyebilir. Soğukla temas etmesi, ateş sebebiyle terleme veya suratının yıkanması sebebiyle alından ölçülen ateş düşük çıkabilir ve yüksek ateşin varlığı gözden kaçabilir. Ateşin yükselmesi bedende büyüyen gözetici olayların da bir göstergesi olduğu için; hastanın genel gidişatı iyiyse, ağızdan hoş akışkan alıyorsa telaşlanmadan ateş takibi yapmak uygun olur. 18 ayın altındaki çocuklarda ateş görüldüğünde nedeninin tanımlanması için bir hekime müracaat etilmesi uygun olur, bu yaştaki çocuklarda ciddi hastalıkların bulguları bütün olarak görülmeyebilir.

Ateşi düşürmek için bunlara dikkat edin

Ateşli nöbet geçiren çocuklar için ilk teklif, hastalandıkları sezildiğinde, ateşlendiklerinde ateşlerini ölçmek, zorunlu görülürse ateş düşürücü ilaç verip, üzerindekileri inceltmek olmalıdır. Ateş düşürücü ilacın tesirinin 1 saatten evvel başlamayacağı ve bütün tesirinin ise 3-4 saatin sonunda ortaya çıkacağı öğrenilerek telaşlanmamalıdır. Ateş düşürücü verdikten sonra şayet ateş 38.5-39 ortamına erişiyorsa ılık suyla bedenine kompres yapmak ateşin düşmesine takviyeci olacaktır. Ateşi yüksek olan çocuğun su kaybının fazla olacağı, iştahının eksileceği usta yakalanarak bol akışkan verilmeye çalışılmalı, yemek için ısrarcı olunmamalıdır. Çocuk şayet ateşli havale nöbeti geçiriyorsa 3 – 4 dakika içinde sona erecektir. Nöbet daha uzun sürüyorsa 112 aranıp dayanak istenmelidir. Özellikle 18 ayın altındaki çocuklarda ateşe neden olan hastalığın tanımlanması için yakındaki sağlık merkezine gitmenizde bereket vardır.